بۆ ئەوانەی لێتەوە نزیکن

توندوتیژی و چەوسانەوەی پەیوەست بە شەڕەف بەدەگمەن کاریگەری تەنها لەسەر یەک کەس لە خێزانێک، بنەماڵە یان کۆمەڵەی هاوشێوەی تردا دروست دەکات. شەڕەف هەموو بوونێک دەگرێتەوە و بۆیەش بە جۆرێک کاریگەری لەسەر هەموو ئەندامانی کۆمەڵەکە دەبێت.

منداڵانی دەوروبەرت بپارێزە

وەک دایک و باوک یان خزمێکی نزیک، تۆ بەرپرسیاریت لە منداڵەکانی ناوچەی نزیکی خۆت. کەس بۆی نییە منداڵێک یان گەنجێکی پێگەیشتوو ناچار بکات بۆ ئەوەی هاوسەرگیری بکات. هەروەها نایاساییە کەسێکی گەورەساڵ ڕێگە بە منداڵێک بدات هاوسەرگیری بکات.

منداڵ لە سوید بۆی نییە هاوسەرگیری بکات، بەبێ گوێدانە ئەوەی منداڵەکە ئارەزووی هاوسەرگیری دەکات یان نا. ھاوسەرگیری کردن لەگەڵ منداڵ تاوانە. هەروەها ناچارکردنی کەسێکی پێگەیشتوو بۆ هاوسەرگیری بە پێچەوانەی ویستی خۆیەوە نایاساییە. تاوانەکە بە هاوسەرگیری زۆرەملێ ناسراوە. هەروەها هیچ کەسێک بۆی نییە منداڵ یان گەورەساڵێک بباتە دەرەوەی وڵات بۆ ئەوەی هاوسەرگیری بکات. ئەمە تاوانی ناسراوە بە ساختەکاریی گەشتی هاوسەرگیری دەھێنێتە کایەوە.

لە سوید، خەتەنەکردنی مێینە قەدەغەیە. هەروەها گواستنەوەی منداڵ بۆ دەرەوەی وڵات بە مەبەستی ئەنجامدانی خەتەنەکردن قەدەغەیە.

لەوەتەی 1ی حوزەیرانی 2022، چەوساندنەوەی شەڕەف بەپێی یاسا وەک تاوان پۆلێن کراوە. ئێستا دەکرێ پێشێلکارییە ڕێکخراوەکان وەک چەوساندنەوەی شەڕەف سزایان پێبدرێت ئەگەر بە پاڵنەرێکی شەڕەف ئەنجام درابن، لە ئەنجامی ئەو تاوانە نوێیە.

چەند شتێک هەیە کە دەتوانیت بیکەیت بۆ یارمەتیدان و پشتگیریکردنی منداڵێک یان هەرزەکارێک کە گومانت هەیە بەرکەوتەی توندوتیژی یان چەوسانەوەی پەیوەست بە شەڕەف بێت یان مەترسی بەرکەوتنی هەبێت. ئێوە پشتیوانیی یاساتان هەیە. لەگەڵ کەسێک لە دەزگا کۆمەڵایەتییەکان یان پۆلیس قسە بکە و داوای هاوکاری بکە.

لەگەڵ منداڵ و هەرزەکاران قسە بکە

ئەگەر گومانت هەیە کە منداڵێک یان هەرزەکارێک تووشی توندوتیژی و چەوسانەوەی پەیوەست بە شەڕەف دەبێت، لەوانەیە قەسکردن لەگەڵیان بە زەحمەت بزانیت. ھەرچۆنێک بێت، زۆر گرنگە کە تۆ وەک گەورەساڵێک بوێریی پرسیارکردن و گوێگرتنت هەبێت کاتێک منداڵان و هەرزەکاران ئارەزووی قسەکردن دەکەن. ئەمانەی خوارەوە چەند خاڵێکن کە دەبێت لەبەرچاو بگیرێن لە کاتی پەیوەندیکردن لەگەڵ منداڵان و هەرزەکاران.

  •  پرسیاری کراوە بکە.
  • گوێ لە وڵامەکان بگرن.
  • لە چیرۆکی منداڵ یان گەنجەکەوە دەست پێ بکە.
  • بوێری مانەوە و پشتیوانکردنت ھەبێت گرنگ نییە چیت پێ دەوترێت.

بۆ منداڵەکەی نیشان بدە کە تۆ گوێی لێ دەگریت ئەمەش بە گونجاندنی زمانەکەت لەگەڵ بەکارهێنانی زمانی منداڵەکە، بە تایبەتی لە ڕووی خواستی سێکسی، پێناس و جێندەرەوە. بۆ نموونە، تۆ پێویستە ئەو ڕاناوە بەکار بهێنیت کە کەسی شکستبار خۆی بەکاری دەهێنێت کاتێک ئاماژە بە خۆی دەکات. دەتوانێت ئاسانکاری بۆ منداڵەکە بکات تا نهێنییەکانی خۆی ئاشکرا بکات.

کاتێک گومانی توندوتیژی و چەوسانەوەی پەیوەست بە شەڕەف دەکرێت، ڕەنگە ژیرانە بێت کە ئەمانە بپرسیت،

  • ئایا شتێک هەیە کە ڕێگەت پێنەدراوە بیکەیت و ئارەزووی دەکەیت؟
  • ئایا شتێک هەیە کە ناچاریت بیکەیت و پێت باشە نەیکەیت؟

پرسیارەکانی بەدواداچوون کە یارمەتی منداڵ یان لاوەکە دەدات باسی بارودۆخی خۆی بکات، پێویستە دوای پرسیارە سەرەتاییەکان بکرێن.

گرنگە لەبیرت بێت

لەبیرت بێت کەسەکە ناچار نەکەیت قسە بکات ئەگەر نەیەوێت. ئەگەر منداڵ یان هەرزەکار هەستی بە فشار کرد، لەوانەیە بە تەواوی واز بھێنێت.

دەتوانیت پاڵپشت بیت

ئەو منداڵ و هەرزەکارانەی لە ژینگەیەکی سومعەداردا دەژین لە دۆخێکی ناجێگیردان. ئەوان لە منداڵیدا پشت بە خێزانەکەیان دەبەستن، بەتایبەتی دایک و باوکیان یان بەخێوکەرەکانیان. ئەگەر منداڵێک لە ماڵەوە تووشی توندوتیژی یان چەوساندنەوە بوو، لەوانەیە پێویست بێت کە بگوازرێتەوە و پەیوەندی لەگەڵ خێزانەکەیدا بشکێنێت، لانیکەم بۆ ماوەیەکی کاتی. پاشان وەک خزمێک، تۆ دەتوانیت سەرچاوەیەکی گرانبەھا بیت بۆ منداڵەکە یان هەرزەکارەکە.

ڕاستەوخۆ دوای ئەوەی منداڵێکی شکستبار ماڵێک بەجێدەهێڵێت کە مەترسی بەرکەوتنی توندوتیژی لەسەر بووە، ڕەنگە پێویستی بە ئارامی و ھێمنی هەبێت، بەڵام دوای ماوەیەک، پێدەچێت ئارەزووی و پێویستی بۆ خێزانی پێ باشتر بێت. زۆر گرنگە کە منداڵ یان هەرزەکار تەنها لە حاڵەتێکدا چاوی بە ئەندامێکی خێزانەکەی بکەوێت کە بتوانرێت بە سەلامەتی ڕێک بخرێت. بۆ نموونە، کۆبوونەوەی نێوان خێزانی قوربانییەکە و خۆیان نابێت ناونیشانی ئێستای قوربانییەکە ئاشکرا بکرێت، نەبادا قوربانییەکە دووبارە ببێتەوە قوربانی.

کاتێک کەسێکی شکستبار دەیەوێت چاوی بە خێزانەکەی بکەوێت، دەزگا کۆمەڵایەتییەکان دەتوانن هاوکاری بکەن، بەڵام هەمیشە ناتوانێت خواستی منداڵەکە یان هەرزەکارەکە دابین بکات. لەو ماوەیەی کە ئەو ناتوانێت خێزانە نزیکەکەی ببینێت، دەتوانیت سەرچاوەیەکی گرنگی پشتیوانی بیت بۆ کەشە شکستبارەکە.

ئەوەی پێویستە بیری لێبکەیتەوە

کاتێک گومانت هەیە کە منداڵێک یان گەنجێکی پێگەیشتوو لە دەوروبەرتدا تووشی توندوتیژی یان چەوسانەوەی پەیوەست بە شەڕەف بووە، گرنگە ئاگاداریان بکەیتەوە کە تۆ ڕەفتارەکانی ئەوانت تێبینی کردووە کە ڕەنگە ئاماژە بێت بۆ ئەوەی کە ئەوانە کاری باش نین. لە دۆخی کەسەکە بپرسە و نیگەرانی دەرببڕە چونکە تێبینیت کردووە کە پێناچێت حاڵی باش بێت.

دامەزراندن و بەدەستهێنانی متمانەی منداڵ یان هەرزەکار زۆر گرنگە. دەتوانیت ئەمە بەدەست بھێنیت بە گوێگرتن و ئامادەبوون بۆ کەسەکە. وەک گەورەساڵێک، لەوانەیە پێویستت بە هەنگاونان بێت بۆ پاراستنی منداڵەکە، بۆ نمونە بە ھەواڵلێدانی نیگەرانییەکانت بۆ دەزگا کۆمەڵایەتییەکان.

خۆت بەدوور بگرە لە وێناکردنی دۆخی منداڵ یان گەنجەکە بۆ خۆت. با خۆی بە وتەی خۆی و بە خێرایی خۆی چیرۆکەکە بگێڕێتەوە. باز مەدە بۆ ئەنجامەکان سەبارەت بەوەی کە منداڵەکە چۆن هەست بکات یان چۆن ئەو زانیاریانەی کە پێشکەش کراوە ھەڵبسەنگێنێت. هەمیشە لە چیرۆکی منداڵ و ئەوەی کە چۆن هەستەکانی دەردەبڕێت دەست پێ بکە.

ئەوە نیشان بدە کە تۆ ئامادەیت و توانای ئەوەت هەیە گوێ لە قسەکانی منداڵ یان هەرزەکارەکە بگریت، و خۆت بەدوور بگرە لە پەلەکردن لە دۆزینەوەی چارەسەر. زۆر گرنگە ئەو کەسەی چیرۆکەکە دەگێڕێتەوە هەست بکات کە گوێی لێ دەگیرێت و تۆ وەک گوێگر تێبگەیت و هێزت هەبێت بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ئەو شتانەی کە دەیبیستیت. دواتر نۆرەی دۆزینەوەی چارەسەرێک بۆ یارمەتیدانی قوربانییەکە دێت.

ئەوەی بۆ پوختە بکە کە چۆن لەوەی بیستووتە تێگەیشتووی و بپرسە ئاخۆ بە دروستی تێگەیشتووی. کاتێک تێگەیشتنێکی هاوبەشتان لە دۆخەکە هەبوو، دەتوانن بچنە سەر باسکردنی هەنگاوەکانی داهاتوو. لەبیرت بێت کە زۆر گرنگە بۆ منداڵ یان هەرزەکار بتوانێت بەشداری بکات و زانیاری وەربگرێت سەبارەت بەو شتانەی کە ڕوودەدەن، بۆ نموونە ئەگەر تۆ نیگەرانییەک بۆ دەزگا کۆمەڵایەتییەکان ڕاپۆرت بکەیت.

پێشنیاری ھاوەڵیکردنی منداڵەکە یان هەرزەکارەکە بکە ئەگەر بیەوێت بەشداری چالاکییەکانی پشتیوانی بکات. لیستی پەیوەندییەکان کە چالاکییە پشتگیرییە جۆراوجۆرەکانی تێدایە لە خوارەوەی ئەم لاپەڕەیەدایە.

فیلم لەبارەی توندوتیژی و چەوساندنەوەی پەیوەست بە شەڕەف (لە سوید)

دێڤین ڕێکسڤید وانەبێژێکی باڵایە لە زانکۆی ستۆکھۆڵم و توێژەرە. لەم فیلمەدا، ئەو باسی توندوتیژی و چەوساندنەوەی پەیوەست بە شەڕەف دەکات کە چین، لە چی پێک دێن، و چۆن دەردەکەون. ئەو ھەروەھا پاڵپشتی و یارمەتی بەردەست بۆ کەسانی شکستبار تاوتوێ دەکات.

10,34

چالاکییەکانی پاڵپشتی

ژمارەیەکی زۆری ڕێکخراوی پشتیوانی هەن کە زانیاری و ئەزموونی توندوتیژی و چەوسانەوەی پەیوەست بە شەڕەفیان هەیە. لە خوارەوە لیستێک لە ناوەندەکانی پێشوازی دەخەینەڕوو کە دەتوانیت کەسانی شکستبار ڕەوانەی ئەو شوێنانە بکەیت بۆ وەرگرتنی پاڵپشتی و یارمەتیی پێویست. هەروەها وەک کەسوکار یان هاوڕێیەکی نزیکی کەسێکی شکستبار، دەتوانیت بەشداری لە کۆمەڵێک چالاکیی پاڵپشتیدا بکەیت.

فەرمانگەی پۆلیس

فەرمانگەی پۆلیس دوای وەرگرتنی ڕاپۆرت لەسەر تاوانە ھەواڵلێدراوەکان لێکۆڵینەوەیان لەسەر دەکات. ئەگەر پێویستت بە کەسێکە بۆ ئەوەی قسەی لەگەڵ بکەیت سەبارەت بەوەی کە تووشی بوویت، ئەوا دەکرێ ڕەوانەی چالاکییە زیادەکانت بکەن. پۆلیس دەتوانێت پارێزگاریت لێبکات ئەگەر هەڕەشەی توندوتیژیت لێکرا یان بەرکەوتەی توندوتیژی بوویت.

دەزگا کۆمەڵایەتییەکان

دەزگای کۆمەڵایەتی هەر شارەوانییەک بەرپرسیارە لە پێشکەشکردنی هاوکاری و پشتیوانی بۆ قوربانیانی تاوان و خێزانەکانیان. لە خوارەوە بەستەری ماڵپەڕی شارەوانی و هەرێمەکانی سوید ھەیە، کە زانیاریی پەیوەندی بۆ شارەوانییەکەت لەخۆدەگرێت.

ھێڵی گەرمی قوربانیی تاوان

ناوەنی قوربانیانی تاوان ڕێکخراوێکی قازانجنەویستە کە پاڵپشتی قوربانیی ھەموو جۆرەکانی تاوان دەکات.

ناوەندی پێشوازیی لینامۆتاگنینگن

ناوەندی پێشوازیی لینامۆتاگنینگن ناوەندێکی پەنادانە بۆ ئەو هەرزەکارانەی کە بەرکەوتەی توندوتیژی و چەوسانەوەی پەیوەست بە شەڕەف بوونەوە یان بە پێچەوانەی ویستی خۆیان ھاوسەرگیری دەکەن یان مەترسی ئەوەیان لەسەرە کە بە پێچەوانەی ویستی خۆیان ھاوسەرگیرییان پێ بکرێت. ناوەندی پێشوازی دەتوانێت یارمەتی بدات هەم دەستبەجێ و هەم بە شێوەی درێژخایەن. ناوەندی پێشوازی هەم شارەزایی کۆمەڵەی پەلکە زێڕینە (LGBTQI) و هەم لێهاتوویی کەلتوورییان هەیە. هەروەها ناوەندی پێشوازی لینامۆتاگنینگن دەتوانێت ئامۆژگاری بەو کەسە پیشەییانە بدات کە ڕووبەڕووی کەسانی شکستبار دەبنەوە. ناوەندی پێشوازی تەلەفۆنی فریاگوزاریی نیشتمانی هەیە.

پەناگەی ژنان و پەناگەی کچانی سومەیە

پەناگەی ژنان و پەناگەی کچانی سومەیە ڕێکخراوێکی قازانجنەویستە کە یارمەتی کچان و ژنان و کەسانی کۆمەڵگەی پەلکەزێڕینە (LGBTQI ) دەدات کە پاشخانێکی بیانییان هەیە و بەرکەوتەی توندوتیژی هاوبەشی نزیکن یان لە ژینگەیەکی سومعەداردا دەژین. چالاکییە فرە زمانییەکانی سومەیە بریتین لە هێڵی یارمەتی، چاتی پشتگیری، شوێنی نیشتەجێبوونی پارێزراو و ناوەندی چالاکییەکان. کارمەندان ئەزموونێکی بەرفراوانیان هەیە لە هاوکاریکردنی ئەو تاکانەی کە پێویستیان بە پاراستن و دەربازبوون لە چەوسانەوە و توندوتیژی هەیە.

تێرافێم

تێرافێم ڕێکخراوێکی قازانجنەویستە کە داکۆکی لە ئازادیی کچان و ژنان دەکات لەبەرامبەر توندوتیژۆی پیاوان. تێرافێم هێڵێکی گەرمی نیشتمانی بۆ کچان و ژنانی بەڕەچەڵەک بیانی بەڕێوەدەبات و پەیوەندی لەگەڵ کەسانی بێبەشکراو لە وڵات و زمانە جیاوازەکاندا هەیە. سەرەڕای ئەوەش، تێرافێم خزمەتگوزاریی سەردانی لەسەر خواستی یاسایی و خزمەتگوزاریی سەردانی لەسەر خواستی ئافرەتان بەڕێوەدەبات.

ناوەندی پێشوازیی RFSL Stödmottagning

ناوەندی پێشوازییRFSL Stödmottagning چالاکییەکانی پاڵپشتیی بۆ ئەو کەسانی کۆمەڵگەی پەلکە زێڕینە (LGBTQ ) ئەنجام دەدات کە بەرکەوتەی گێچەڵ، هەڕەشە و توندوتیژی بوون. هەروەها خزم و هاوڕێیانی کەشانی توندوتیژی LGBTQ، هەروەها ئەو پیشەگەرانەش کە دەکەونە چوارچێوەی دانیشتوانی جێمەبەستەوەپێشوازییان لێ دەکرێت. پەیوەندیکردن بە ناوەندی پێشوازی پشتگیری بەخۆڕاییە، و دەکرێ بە نەناسراوی بمێنێتەوە.

چاتی پاڵپشتیی خۆشەویستی ئازادە

ڕادا بارنن چاتێکی پشتگیری بەڕێوەدەبات بە ناوی خۆشەویستی ئازادە. چاتەکە بۆ ئەو منداڵ و هەرزەکارانەیە کە بەدوای پشتگیری و ڕێنماییدا دەگەڕێن لەسەر چەندین بابەتی پەیوەست بە شەڕەف. چاتەکە لەلایەن کەسانی قازانج نەویستەوە بەڕێوە دەبرێت. لێرەدا، منداڵان و هەرزەکاران دەتوانن پرسیار بکەن سەبارەت بە مافەکان، توندوتیژی و چەوساندنەوەی پەیوەست بە شەڕەف، سنووردارکردن و هاوسەرگیریی زۆرەملێ، جگە لە چەندان بابەتی تر.

مافی کچان لە کۆمەڵگادا، TRIS

TRIS ڕێکخراوێکی قازانج نەویستە کە بەرەنگاری توندوتیژی و چەوساندنەوەی پەیوەست بە شەڕەف دەبێتەوە. TRIS هاوکاری پێشکەش بە گەورەکان و هەروەها منداڵان و هەرزەکاران دەکات کە بەرکەوتەی توندوتیژی و چەوسانەوەی پەیوەست بە شەڕەفن یان مەترسی بەرکەوتنیان لەسەرە. لە TRIS شارەزایی هەیە لە دابینکردنی پێداویستییەکانی منداڵان و هەرزەکارانی خاوەن کەمئەندامێتیی هزری. TRIS تەلەفۆنی پشتگیری، هێڵی گەرمی TRIS، جگە لە خزمەتگوزاریی تر بەڕێوەدەبات. هەروەها ڕێکخراوەکە دەتوانێت شوێنی نیشتەجێبوونی کاتی یان پارێزراو بۆ کەسانی شکستبار دابین بکات.

هێڵی گەرمی پشتگیریی GAPF

ڕێکخراوی نیشتمانیی هەرگیز پێلا و فاتیمە لە یاد مەکەن، GAPF، لە ڕێگەی هێڵی گەرمی پشتگیرییەکەیەوە پشتگیری و ئامۆژگاری پێشکەش دەکات. شەو و ڕۆژی ھەفتە، بە درێژایی ساڵ بەردەستن. کەسانی شکستبار، هەروەها کەسوکار و کەسانی پیشەیی دەتوانن داوای هاوکاری لە هێڵی یارمەتی بکەن. ناوەندی پاڵپشتی لە کەسانێک پێکهاتووە کە خوویان بە کارلێککردن لەگەڵ کەسانی پابەند بە شەڕەف گرتووە. پەیوەندیکردن بە هێڵی گەرمەوە بەخۆڕاییە، دەتوانیت بە نەناسراوی بمێنیتەوە، ستافی پشتیوانیش پابەندە بە پاراستنی نهێنی.

زانیاریی زیاتر

لە مانگی حوزەیرانی ساڵی 2022 هەڵمەتێکی زانیاریی نیشتمانی لەسەر چوارچێوەیەکی یاسایی و ئامرازەکانی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی و چەوسانەوەی پەیوەست بە شەڕەف دەستی پێکرد. ئامانجەکان ئەو منداڵ و هەرزەکارانە دەگرێتەوە کە شکستبارن، هەروەها خێزان و هاوڕێکانیان، هەروەها ئەو کەسە پیشەگەرانەی کە لەگەڵ منداڵان و هەرزەکاران کار دەکەن. دەتوانیت ناوەڕۆکەکە لە hedersfortryck.se دابەزێنیت و لە چەندین کەناڵ و ئامێردا دەست دەکەوێت. ھەڵمەتەکە دەکرێ لە تۆڕی کۆمەڵایەتی و گۆڤاری ئەلیکتڕۆنی و گواستنەوەی گشتی لە شارە گەورەکاندا تێبینی بکرێت.